Dieren zijn precies als mensen…

met dezelfde mensen wensen en dezelfde mensen streken. Dat zouden wij als mens oh zo graag willen. Dieren begrijpen en ermee communiceren. Mooi streven dat zeker, maar hoed u voor het verkeerde sentiment en de misplaatste interpretatie. Het dierenrijk is geen fabeltje. Dieren hebben hun eigen taal. En wij de onze. Verbaal en non verbaal. Elkaar begrijpen doen we nog niet echt.

Huisdieren doen niet mee

Laat ik beginnen te stellen dat ik voor het gemak het huisdier buiten beschouwing laat. Je bent tenslotte te gast bij natuurfotografie.nl. Huisdieren reken ik niet tot natuur. Huisdieren zijn van een heel andere orde. Niet dat hun gedrag minder dierlijk is. Maar we praten ertegen alsof het een familielid is. Dichten het bijzondere (menselijke) gaven toe en hebben er vooral veel fysiek contact mee. Huisdieren hebben geleerd om ons te ‘pleasen’. En daar trappen we met z’n allen heel graag in. We verwennen onze behaarde huisgenoot tot aan de dood. Voor het overige hebben we een deal met elkaar gesloten. Jij doet lief tegen mij, dan doe ik lief tegen jou. Ook tot aan de dood. Tot zover geen onderscheid met een normale menselijke relatie. Maar het is niet mijn ding.

Maar wat is dan wel natuurlijk gedrag? Gedragen dieren zich wel natuurlijk? Wat is hun echte natuur? Zijn de tamme vossen in de AWD en de Koniks in de OVP nog wel wilde dieren? Gedragen die zich nog wel zoals je dat van hen zou mogen verwachten. Schuw bijvoorbeeld, migrerend, territoriaal, onberekenbaar. Of hebben we er zo langzamerhand ook huisdieren van gemaakt. Je kunt gerust stellen dat wij mensen zó gek op dieren zijn, dat we ze zo snel mogelijk naar onze hand willen zetten. Om er zoveel mogelijk contact mee te kunnen hebben. Ervan genieten zoals je wilt. Maar waar gaat het ‘knijpen’. Waar gaan wij een grens over die voor het beest niet goed is en te lange leste ook niet voor ons mensen.

Wie het weet mag het zeggen

Wat natuurlijk scheelt is dat wij op de ‘juiste’ wijze voorgelicht worden door de autoriteiten van de natuur. Mensen die ons meenemen in de wondere wereld van onbekende dieren. Sir David Attenborough en Jaques Cousteau waren pionier op dit gebied. Zij lieten zich in één frame vereeuwigen met een diersoort. Waardoor wij de gedachte kregen dat dieren daar ook op zaten te wachten. Steve Irwin deed er later nog een schepje bovenop. Hij gingen zelfs gooien en smijten met beesten. Want dat was ‘educatief verantwoord’. Totdat hij heel even een miscommunicatie had met een pijlstaartrog. Natuur is een product geworden. En daar kunnen wij niet genoeg van consumeren. Dus heb je vraag en aanbod. En als ouwe marketeer weet ik maar al te goed dat je je product in hapklare brokken moet aanbieden aan je doelgroep. Want laat je het beest in zijn waarde, dan is het niet veel waard. Nee, dat vraagt om toegevoegde waarde, anders verkoopt het niet.

Kennis is macht in deze. De natuurfotograaf en natuurfilmer weet maar al te goed hoe je een beest voor het glas weet te krijgen. Daar is vaak jarenlang kennis en onderzoek voor nodig. Op het moment dat het je lukt, dan voelt dat als een overwinning. Er is spanning en euforie. Het grote genieten. Maar ook als je je telefoontje richt op een bijzondere waarneming, dan ervaar je dat net zo. Het maakt niet uit wie je bent, wat telt is het moment.

Papegaaien gedrag

Maar dan gebeurt het. We gaan viral. Het filmpje moet aan de wereld worden getoond, want je wilt delen, delen en nog eens delen. In die tijd leven we nou eenmaal. Jouw geluk is ons geluk. Wat dan volgt is de wijsheid van het volk. Het oordeel, de interpretatie, de mening over wat wordt getoond.

Toen ik laatst een filmpje zag van een reekalf dat zich liggend op de vluchtstrook van een snelweg bevond en werd ‘gered’ door een voorbijganger, toen zag je aan de reacties dat we als echte mensen kijken naar deze ‘reddingsactie’ en niet vanuit de kennis van de natuur. Niemand wist te vermelden dat het beest zich simpelweg ‘drukte’, omdat moeder ree net iets te vroeg of net iets te laat had geblaft. Want dat doen reeën moeders. En reeën kindjes doen wat hun moeders zeggen. Binnen een seconde. Dat zie ik mensenkindjes trouwens maar hoogst zelden doen.
Of dan het filmpje van een ‘huilende’ zwaluw die naast de roadkill zit van zijn partner (de mensen wisten ook al te duiden dat het een hij was, want dode vrouwtjes doen het beter). Dat het beest geluiden maakt om te kijken of er nog leven in zit en vervolgens direct op zoek gaat naar een partner die het nog wel doet, dat lees je nergens. Maar dat kun je ons mensen niet kwalijk nemen. Daar heb je deskundige input voor nodig. Voorlichting, het tegengeluid. Mensen zoals Desmond Morris voor de wetenschappelijke duiding en Midas Dekkers voor de relativering. In De Nieuwe Wildernis zit een scene die mij echt even deed huiveren. ‘Een roodborst neemt afscheid van een oude vriend’ vertelt de geëmotioneerde ingehuurde voiceover acteur. Terwijl het vogeltje in de strenge winter slechts op zoek is naar de parasieten in het kadaver van een gestorven Konik veulen. Aan die informatie hebben wij meer en de natuur ook. Voor het betere begrip en de juiste emotie.

Wat maakt het nou uit

Is het nou allemaal wel zo erg dat wij de beesten vermenselijken? Ik hoor sommigen alweer zeggen ’als mensen nou van dieren genieten, laat ze dan’. Ondanks de dooddoener, is het ook waar. Maar diersoorten sterven uit, omdat wij hun wereld niet kennen. Soms onbewust, vaker nog bij het volle bewustzijn. En natuurlijk is het omzagen van de woonwereld van de OerangOetang veel zichtbaarder, dan dat we geen vlinder meer over houden, omdat we onze kruidenweides hebben opgeofferd aan de agrarische monocultuur. Het lijkt soms wel dat hoe groter het beest, hoe kleiner de geest. Terwijl alle dieren tellen. Ze staan tenslotte met elkaar in verbinding voor het imponerende geheel.

Waar het mij om gaat is om een stapje terug te doen in onze handelzucht en interpretatiedrang als het om natuur gaat. Beheren is soms nodig om iets in leven te houden, natuurlijk, ben ik voor. Maar een maakbare natuur is eigenlijk nooit heel succesvol. En het begint met te accepteren dat dieren anders zijn dan wij, dat ze in bijna niets lijken op ons. Dat hun non verbale communicatie niet aan ons adres is gericht, maar aan dat van hun soortgenoten. Of hun vijanden. Dat een beest vastpakken en aaien vooral onze behoefte is en niet van het beest. Een jong dier is niet ’schattig’, een spin is niet ‘iew’, een aap ‘lacht’ niet en een vogel ‘zingt’ niet. Alles heeft een functie en die is niet voor ons bedoeld. Neem vooral waar en geniet en voorlopig meer niet.

Dus vanaf nu oogjes open en snaveltjes toe. Totdat we het grote mysterie hebben doorgrond. Dan kunnen we verklaren en duiden. Tot die tijd is het vooral met respect op afstand blijven en handjes thuis. Behalve bij je huisdier natuurlijk.