Heerlijk woord eigenlijk; gezond. Vooral als je net in de zon hebt gelegen. Ook dat is heel gezond. Lekker veel vitamientjes in je bloed en goed voor je huid. Zon is van levensbelang. Zonder zon ga je dood. Maar zoals altijd, zijn teveel zonnestralen op je blanke huidje ook heel erg bedreigend voor je gezondheid. Huidkanker ligt op de loer bijvoorbeeld. En dus krijgen we adviezen hoe we ons kunnen beschermen en laven tegelijk. Meestal van een overheid die dan een campagne start. Of die een partij financiert die dat beter kan en er vooral meer verstand van heeft.

Zonnen is heel gezond. Mits je smeert en er vaker niet in ligt, dan wel.
Zonnen is heel gezond. Mits je goed smeert en er vaker niet in ligt, dan wel.

Taak van de overheid?
De vraag is of dat een taak is van de overheid. Mijn antwoord luidt onomwonden: JAZEKER IS HET DAT! Steeds vaker hoor je mensen klagen over een betuttelende overheid. Ze zouden zich teveel bemoeien met ons privé leven. Alsof we zelf niet kunnen bepalen wat goed voor ons is. Mijn reactie daarop luidt tevens onomwonden; NEE, DAT KUNNEN WIJ NIET! Het vlees is zwak en ons verstand beperkt. En dat heeft weinig met IQ te maken of opleidingsniveau. Dat heeft te maken met ons destructieve brein. Dat brein zendt vooral impulsen naar ons spierstelsel om die dingen te doen die op korte termijn bevrediging opleveren. Heel lang geleden deed ons brein zijn werk veel beter. Toen werden onze spieren aangezet om te overleven en deden we de dingen die goed voor ons waren. Want anders nam moeder natuur het van ons over. Dan gingen we dood van kou en honger. Of van het verkeerde voedsel. Van nature wist ons lichaam waar je sterk van werd, of waar je dood van ging.
We zijn intussen zover door geëvalueerd (of doorgefokt zo je wilt), dat we alleen nog maar op zoek zijn naar korte termijn bevrediging. Knokken voor ons eten hoeven we niet meer en ons moderne brein is lui en tegelijkertijd overspannen geworden. We hebben zoveel prikkels gekregen dat we de basis zijn vergeten; goed voor onszelf zorgen. En dan niet in materiële zin, want daar zijn we juist wel in uit gaan blinken.

Wat gaat er mis?
Zijn we dan helemaal van lotje getikt? We krijgen toch ontzettend veel informatie over wat goed en niet goed voor ons is? Of dat nou van Mijn Overheid komt, of van SIRE, of van het Voedingscentrum, het RIVM, van een tv-programma als De Keuringsdienst van Waarden, van de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit, of van een echt onafhankelijke professor, ze hebben allemaal voor ons nagedacht over de voors en tegens van onze leefstijl. En nog doen we het verkeerde met ons lijf en onze wereld. Al die voorlichting heeft zeker iets van invloed en je ziet statistieken ook wel een beetje ombuigen de goede kant op. Maar het is een druppel op een gloeiende plaat. Omzetcijfers van de branches die grondstoffen leveren als tabak, alcohol, suiker, zout, vetten, etc., zijn het enige bewijs of iets werkt of niet. En die laten nog steeds consolidatie, of maar een hele kleine krimp zien.

Ondanks de aantrekkelijkheid niet de eerste keus.   Waarom vinden we dit 'lekkerder'?
Ondanks de aantrekkelijkheid niet de eerste keus.                     Waarom vinden we dit 'lekkerder'?

Ik onderscheid drie fenomenen die een revolutionaire verandering in de weg staan;
- We zijn in onze kindertijd, zo tussen 0 en 6 jaar geprogrammeerd op de verkeerde dingen. In moedermelk zit al lactose (suiker) en die hebben we nodig voor de ontwikkeling van onze hersenen. Onze potjes babyvoeding daarna zijn vooral geproduceerd en gemodificeerd om ons makkelijk te laten poepen en ons ‘zoet te houden’. Daarna zijn het de Danoontjes en de Roosviceetjes die bol staan van de suikers. En de eerste 10-uurtjes in groep 1 t/m 4 zijn vaak hele zoute Kaasdipjes en mierzoete Ligaatjes. En als we janken, dan worden we getroost met iets troostends. Meestal zoet, zout, of vet.

Dit voor wat betreft onze ‘nurture’. Onze ‘nature’ is altijd maar op zoek naar voedsel, vooral gestuurd vanuit groeihormonen. We weten nog van niets en volgen slechts onze instincten. Op die momenten is het te hopen dat je opgroeit in een ‘verstandige’, maar vooral standvastige omgeving. En vanaf de leeftijd dat je gaat jengelen voor je behoeftebevrediging, zou ‘nee’ vaker een antwoord moeten zijn. Voorlopig zitten we nog opgezadeld met een generatie die liever vriendjes is met zijn kind, dan het te leren om grenzen te accepteren.

Af en toe is ook slecht. Vaker nee zeggen tegen dit soort uitwassen leert ze grenzen te accepteren en te begrijpen dat dit echt niet kan.
Af en toe is ook slecht. Vaker nee zeggen tegen dit soort uitwassen leert ze grenzen te accepteren en te begrijpen dat dit echt niet kan.

- De voedselmaffia heeft teveel macht. De hele keten van grondstoffenleverancier tot producent en dealer, heeft een te sterke lobby en helaas ook nog steeds de wet aan zijn zijde.
Er wordt hen vrijwel geen strobreed in de weg gelegd om voedsel te maken dat net zo schadelijk is als sigaretten en drank. Over die laatste twee later. Natuurlijk worden producten beoordeeld op de waarde voor de volksgezondheid. Bewezen foute stoffen mogen er helemaal niet in zitten, of slechts in zeer kleine veilige marges. Daar vallen verzadigde vetten, suikers en zouten blijkbaar niet onder. In de kern ga je daar ook niet meteen aan dood. Wel als je een verkeerd voedingspatroon hebt aangeleerd en je willens en wetens met de stapeling van deze stoffen op de lange termijn je leven aan het verkorten bent. Inmiddels hebben we de causale verbanden wel aangetoond dat er ergens iets stuk gaat in je lijf van een overdosis of een combinatie van deze stoffen. Hart- en vaatziekten, suikerziekte en sommige vormen van kanker, staan lineair in verband met voeding. Allergieën en zelfs depressiviteit en ADHD worden daarop onderzocht en ook daar zijn al spectaculaire verbanden gelegd.

- Ten derde blijkt een gezonde overheid als het puntje bij het paaltje komt, meestal een slappe overheid te zijn. Een overheid die zich verschuilt achter internationale regelgeving en reeds afgegeven vergunningen en licenties. Het is niet zo ingewikkeld om een Nationaal Preventieakkoord te ontwerpen vanuit de Haagse ivoren torens. De insteek is altijd weer het geven van voorlichting, het stimuleren van gedrag, de eigen verantwoordelijkheid aanspreken, etc. En wil je meer, dan liggen begrippen als ‘persoonlijke levenssfeer’ en ‘integriteit van het menselijk lichaam’ voorop de punt van de advocaten tong. Resultaat; een slap compromis dat minimaal effect sorteert. Wat je nodig hebt zijn wapens waarmee je de strijd kunt voeren!
Een gezonde overheid is namelijk ook een strenge overheid. Het weghalen van perverse prikkels uit het bedrijfsleven is een taboe. Zeker in een tijd van hoog conjunctuur en een rechtse regering. De argumenten van economie en werkgelegenheid wegen zwaarder dan volksgezondheid en een beter milieu. Waar aan voorbij wordt gegaan, is dat een gezonde bevolking productiever is, minder ziek en dus veel goedkoper voor de staatskas en dus ook voor de afdeling personeelszaken. En uiteindelijk ook beter voor de economie. Wat we nodig hebben is strenge handhaving bij overschrijding van veel strakker gestelde grenzen. Waarom geen verbod op baby- en kindervoeding waar te hoge percentages suiker en zout in zitten? Waarom geen sancties of belasting op hetzelfde bij voedsel voor volwassenen? Waarom geen verbod of een belasting op sterk milieuvervuilende producten? Waarom geen sancties als een alternatieve grondstof of productiemethode niet wordt benut? Waarom niet gewoon sigarettenfabrieken sluiten?! Daar wordt dodelijk gif geproduceerd. Een lekkende chemische fabriek was allang gesloten. Kijk daar hebben wij nou een overheid voor nodig. Plannetje schrijven dat kunnen we zelf ook wel. Wetten maken en handhaven is het patent van de Staat.

Patatje met moet kunnen. Tenzij het je hoofdmenu wordt.
Patatje op z'n tijd moet kunnen. Tenzij het je hoofdmenu wordt.

Een hypocriete overheid
Ik heb me van de week weer geërgerd aan die schijnheiligheid van zowel rechts als Christelijk Nederland als het om het gedogen van wiet gaat. Weliswaar met verschillende argumenten, maar zo hypocriet als de pest. Diezelfde heilige boontjes tanken thuis en op hun vele netwerkborrels liters alcohol weg per jaar. Vele malen ongezonder en verslavender dan zo af en toe een jointje. Hoewel je die ook moet roken en je naast je trip ook longkanker of CLPD oploopt. Maar dat was niet waar zij aan dachten. Zij dachten aan achterbannen en achterhaalde normen. Dat we met legale wiet evident alle criminele ellende en de kosten van handhaving weg nemen, iets dat vele miljoenen oplevert voor de staatskas, daar hebben zij het steeds maar niet over. En wat te denken van dat schip met BTW dat binnen vaart bij de verkoop van het legale goedje. Al dat extra geld kunnen we zo nodig weer in preventie stoppen.

Oké gezondheid daar hadden we het over. Dus ja, Cannabis is ook niet heel gezond voor je. Maar waar het mij om gaat is dat de felheid waarmee daar tegen wordt opgetreden niet in verhouding staat met de manier waarmee alcohol, zout, suiker en vet worden bestreden. Er worden wel strenge wetten gemaakt om soft drugs te elimineren, maar met tabak komen we niet verder dan de pakjes sigaretten onaantrekkelijk en onbetaalbaar maken. En met alcohol doen we nog maar even kalm aan, want daar genieten we allemaal van. Verder dan een bewustzijnscampagne (nogal NIXerig) komen we weer niet. We gaan de jeugd beschermen tot hun achttiende en daarna zetten we het met z’n allen weer op een zuipen. Drankenmerken die de sport sponsoren, bizar! Het Holland Heineken Huis, dat zou verboden moeten worden. Degene die daar op een podium wordt gehesen, heeft dat vooral bereikt door niet te drinken. Fans willen alleen maar feesten. En mevrouw Eva Jinek die elke avond op de gesubsidieerde staatstelevisie een paar glazen bier weg tankt (ze zijn alcoholvrij wist de redactie me te vertellen), geeft ook het verkeerde signaal af; drinken tijdens je werk en als je zwanger bent!

Een overheid die het bedrijfsleven de kans geeft om met onze ‘mind te fucken’, beschermt ons niet tegen onszelf, die eet van twee walletjes. Want accijnzen spekken de staatskas en voor onze steeds duurder wordende gezondheidszorg verhogen we gewoon de premies en het eigen risico.
Het is van tweeën een. Pakken we het bedrijfsleven aan, dan moeten we ook de consument aanpakken; ons dus. En ik zeg, kom maar op, want ik heb het nodig. Ik ben twintig jaar geleden ook gestopt met roken, drink al veel minder dan een paar jaar geleden, eet geen zoogdieren meer en aan dat sporten wordt nog gewerkt. Er moeten nog tien kilootjes af volgens de huidplooimeeting.
Bewust of onbewust heeft overheidsbeleid daar een steentje aan bij gedragen. In mijn geval was beïnvloeding al voldoende. Sommige mensen hebben een steviger steuntje in de rug nodig, omdat ze verslaafd zijn, of om verkeerd aangeleerd gedrag te corrigeren. En ik reken voor het gemak vet, suiker en zout ook onder verslavingsmiddelen, net als tabak en alcohol.
Het veel gehoorde argument dat rokers goedkoop zouden zijn voor de samenleving, en waarschijnlijk geldt dat ook voor stevige drinkers, is al vaker doorgerekend. Het blijkt inderdaad dat macro economisch gezien deze verslaafden nog steeds goedkoop zijn, of dat we zelfs aan ze verdienen. Hun hogere kosten worden onder andere gecompenseerd door de te ontvangen accijnzen op hun genuttigde genotsmiddelen. Wat is er dus op tegen om mensen met een eetverslaving ook ‘goedkoper’ te maken door een vet, suiker of zout tax in te voeren. Overigens is het wel zo, dat zodra we steeds meer levens weten te rekken van deze ‘levensgenieters’, ze uiteindelijk over een paar jaar veel duurder worden. Weer een drogreden minder in hun verweer.

Roken en overgewicht. Eigen verantwoordelijkheid is niet waar we het mee gaan winnen.
Roken en overgewicht. Eigen verantwoordelijkheid is niet waar we het mee gaan winnen.

Maatregelen die werken
Maak om te beginnen ongezond eten veel duurder en gezond eten bereikbaarder voor iedereen. Je zou vanuit de gezondheidszorg ook een veel strenger optreden mogen (moeten) verwachten. Een patiënt met aantoonbaar en verwijtbaar overgewicht krijgt minder privileges, of moet meer betalen. Dat is op te lossen door bijvoorbeeld een BMI-tax in te voeren (vervanger voor de omstreden en onuitvoerbare vet- of suikertax. Die hoef ik dan ook niet te betalen als ik deze producten wel verantwoord wil consumeren). Vermenigvuldig je BMI met je premie en je kunt met afvallen geld verdienen. Of je krijgt recht op een afvalcoach die je begeleidt. Maar die heb je dan wel zelf betaald. Als huisarts geef je niet langer een slap foldertje mee, maar verwijs je door naar een ‘leefstijlcoach’, of beter afkickcoach. Vanaf januari 2019 in de basisverzekering. En dus kunnen wij collectief weer mee betalen aan ongezond Nederland. De zoveelste sigaar uit eigen doos. Het principe van (zorg)verzekeringen is dat we met z’n allen een beetje geld in een pot stoppen, zodat we mensen kunnen helpen die - buiten hun schuld om - op kosten worden gejaagd. In alle polissen zitten uitsluitingen als je zelf verantwoordelijk bent voor je ellende. Je krijgt bij diefstal ook niet uitgekeerd als je geen slot op je deur hebt. 350.000 personen komen in aanmerking voor deze eerste hulp bij vetzucht. Daar wordt dan een bijklussende ZZP-er op gezet die bij de hardnekkigste en meest urgente gevallen levens ingrijpend moet gaan veranderen. Zie jij het gebeuren? Alle doctoren die er wel verstand van hebben, hebben al lang geconcludeerd dat obesitas een psychische aandoening is. Een onvervalste eetstoornis. En die ga je niet genezen door een slappe peptalk van een iets te blije dertiger.

Goed dan, laten we positief blijven. Alles beter dan niets doen. Maar maak dat coaching traject dan in ieder geval strenger, bijvoorbeeld vergezeld van een opkomstplicht. Kom je niet, dan mag je achteraan sluiten als het fout afloopt. En bereik jij je streefgewicht niet, dan mag je zelf bijlappen. Kosten cursus; een kleine achthonderd euro. En datzelfde geldt voor long- en leverpatiënten die aantoonbaar verder roken en drinken na hun diagnose. Het blijkt nu dat de helft van de huisartsen hier niet aan mee wil werken. Die zeggen dat ze als dealers van de farmaceutische industrie zijn opgeleid en niet als gezondheidsadviseurs. Ik zou zeggen onmiddellijk hun big-registratie intrekken, of op bijscholing sturen. Gezondheid is een holistisch fenomeen dames en heren medici. En daar is leefstijl een onlosmakelijk onderdeel van. Een groot deel van de ziektes is daaraan gerelateerd. Jullie zijn vanouds de deskundige schakel en hebben de autoriteit. De inzichten zijn veranderd. Nu jullie nog.

Diagnose stellen EN vragen stellen.   Verkeerd aangeleerd gedrag; pillen voorschrijven.
Diagnose stellen EN vragen stellen.                                Verkeerd aangeleerd gedrag; pillen voorschrijven.

Ingrijpen, hoe eerder hoe beter
Als je vroeg begint, heb je nog meer winst. Consultatiebureaus zouden veel strakker moeten coachen in leefstijl en voeding en vooral langer ook. Tot het zesde levensjaar van het kind wat mij betreft. Ouders die hun kinderen meppen worden uit de ouderlijke macht gezet. Ook geestelijke mishandeling pakken we aan. Maar wat doen we met ouders die hun kind vetmesten en voor de rest van hun leven beschadigen? Hup een ‘lifestyle’ gezinscoach erop (zelf bekostigd en dus niet in het basispakket) en minimaal een verplichte kookcursus laten volgen zou ik zeggen.

Overgewicht bij kinderen; ZIJ kunnen het niet helpen.   Wat geven we ze mee? Een visje is heel gezond en lekker. maar niet als hij uit de frituur komt met een kwak saus eroverheen.
Overgewicht bij kinderen; ZIJ kunnen het niet helpen.                 Een visje is heel gezond, maar zo?

Te betuttelend? Helemaal niet. Een strengere aanpak is in het voordeel van ons allemaal, maar vooral voor het ‘slachtoffer’; hogere kwaliteit van leven, tegen lagere kosten. Tenslotte wil iedereen gezond zijn. Tenzij je levensmoe bent, of passief en opgebrand op je bedje ligt. Ook dan verwacht je een sterke arm die je er weer bovenop helpt. Iemand die je bij je lurven pakt en een plan voor je maakt met spelregels, doelen en sancties. Uitvoeringsinstanties zijn er gelukkig in overvloed en die doen goed werk. Zolang ze maar voldoende budget krijgen vanuit de staatskas of van de verzekeraars. Twee euro per dikkertje is echt volstrekt onvoldoende. Een gezonde overheid laat veel over aan de verantwoordelijkheid van het individu en aan de markt, maar schept wel de randvoorwaarden om ons tegen onszelf te beschermen. Voor een lang en gezond leven. Dat is geen betutteling of bemoeizucht, dat is je verantwoordelijkheid nemen en grenzen stellen. Net als onze vadertjes en moedertjes dat deden. Als het goed is.